Bài viết được đăng trong Kỷ yếu Hội thảo Chương trình Giáo dục Lịch sử Phổ thông 2018 và sách giáo khoa lịch sử mới từ nội dung đến thực tiễn triển khai, NXB Khoa học Xã hội (2021).
Tóm tắt: Từ năm 2017 đến nay, bài thi THPT Quốc gia môn Lịch sử được ghép chung vào tổ hợp các môn thi Xã hội (bao gồm Lịch sử, Địa lý và Giáo dục công dân) dưới hình thức thi trắc nghiệm. So với hình thức thi tự luận truyền thống, thi trắc nghiệm sở hữu nhiều ưu điểm như: tiết kiệm thời gian và chi phí triển khai, nâng cao tính khách quan và tính chính xác trong quá trình chấm bài, thí sinh có thể kiểm tra và tính điểm sau khi bài thi kết thúc. Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng, hình thức thi trắc nghiệm có nhược điểm trong việc hạn chế khả năng tư duy của học sinh và khó đánh giá được khách quan năng lực học sinh. Bên cạnh đó, các câu hỏi trong hệ thống ngân hàng đề thi cũng thường xuyên lặp lại. Trên cơ sở phương pháp nghiên cứu tư liệu, tham chiếu kinh nghiệm ra đề thi trắc nghiệm môn Lịch sử tại Hàn Quốc, bài viết sẽ trình bày đặc điểm của dạng câu hỏi trắc nghiệm phức hợp, từ đó thiết kế một số câu hỏi tham khảo tương ứng với nội dung lịch sử Việt Nam. Dạng câu hỏi trắc nghiệm phức hợp có thể kiểm tra về nhiều dữ kiện lịch sử trong cùng một câu hỏi đồng thời với việc sử dụng nguồn dữ liệu/ sử liệu phong phú, phương án này sẽ góp phần làm đa dạng hóa ngân hàng đề thi và đáp ứng nhu cầu về dạy học tích hợp trong bối cảnh giáo dục hiện đại tại nước ta.
Từ khóa: câu
hỏi phức hợp, kiểm tra đánh giá môn lịch sử, giáo dục Hàn Quốc
1. Đặt vấn đề: Quan điểm về kiểm tra đánh giá môn học
Kiểm tra đánh gia là khâu cuối cùng cũng là khâu đặc biệt
quan trọng trong quá trình dạy – học. Bởi lẽ, đây là khâu phản ảnh kết quả học
tập cùng những thu nhận, phản hồi của người học đồng thời cung cấp chỉ báo giúp
người dạy và người hoạch định chính sách giáo dục điều chỉnh lại những nội dung
bên trong quá trình giáo dục. Do vậy, để phục vụ mục tiêu đổi mới căn bản và
toàn diện nền giáo dục theo hướng hiện đại, lấy người học làm trung tâm thì việc
đổi mới chương trình và sách giáo khoa mới
chỉ là một phần của vấn đề. Cụ thể, cần có sự đầu tư nghiên cứu, áp dụng những
hình thức kiểm tra đánh giá đa dạng từ đó tác động ngược trở lại quá trình dạy
học. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong giáo dục phổ thông tại Việt Nam khi thi
cử đã trở thành một trong những mục tiêu hàng đầu của công tác dạy – học, việc
thiết kế nội dung giảng dạy – ôn tập được điều chỉnh để phục vụ cho bài thi
THPT Quốc gia. Do vậy, bài nghiên cứu này đặt nền tảng trên tiền đề: Đổi mới
hình thức ra đề trắc nghiệm THPT Quốc gia có thể tác động trở lại làm phong phú
thêm cho quá trình dạy – học, kiểm tra đánh giá trong chương trình trung học phổ
thông.
Với đặc thù môn học Lịch sử, theo Chương trình giáo dục
phổ thông môn Lịch sử[1]của
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018) có thể thấy việc đánh giá môn học được phân bậc
theo ba mức độ: Biết – Hiểu – Vận dụng. Tuy nhiên, nếu tham chiếu với đề thi trắc
nghiệm THPT Quốc gia môn Lịch sử với khung đánh giá năng lực của Bộ Giáo dục
thì sẽ thấy còn nhiều kỹ năng chưa được phản ánh trong bài kiểm tra đánh giá.
① Biết: Nhận diện tư liệu lịch sử, biết cách khai thác tư liệu lịch sử.
Đặt đúng vị trí của sự kiện, nhân vật, giai đoạn lịch sử
(trên đường thời gian, biểu đồ lịch sử,...)…
② Hiểu: Sử dụng được bản
đồ, lược đồ, biểu đồ để giới thiệu về các sự kiện, hành trình lịch sử, những biến
đổi quan trọng về kinh tế, chính trị, xã hội ở một số quốc gia trên thế giới và
Việt Nam. Lập được đường thời gian (timeline) hoặc xây dựng được sơ đồ tiến
trình lịch sử, diễn biến chính của các sự kiện (các cuộc chiến tranh, khởi
nghĩa, trận đánh lớn, các cuộc cách mạng, cải cách,...)…
③ Vận dụng: Tự tìm hiểu, đặt
câu hỏi để khám phá những khía cạnh, bối cảnh, phương diện khác nhau của các sự
kiện, nhân vật, quá trình lịch sử. Hoàn thành được các bài tập vận dụng kiến thức
trong các tình huống không thay đổi nhằm rèn luyện kĩ năng cơ bản, củng cố kiến
thức lịch sử. Biết tìm tòi, khám phá thông qua sử liệu, tài liệu hoặc tham
quan, dã ngoại để trả lời các câu hỏi khác nhau về một sự kiện, vấn đề, nhân vật
lịch sử…
Nếu quan sát những tiêu chí kỹ năng trên, có thể nhận thấy một số hạn chế
rõ rệt của cách ra đề trắc nghiệm truyền thống trong việc phản ảnh tiêu chí
đánh giá. Thứ nhất là sự thiếu vắng sử liệu sơ cấp trong bài thi lịch sử, trong
khi đối với giáo dục lịch sử, việc tiếp cận – phân tích – đánh giá sử liệu cần
phải trở thành mục tiêu hàng đầu về mặt phương pháp. Thứ hai là sự thiếu vắng
các tư liệu thị giác trong bài thi mà trong chương trình đã đề ra như hình ảnh,
bản đồ, biểu đồ lịch sử, đường thời gian (timeline). Thứ ba là dạng bài tập vận
dụng chưa được quan tâm đúng mức, các dạng bài tập thiết kế hoạt động điền dã,
tìm hiểu tài liệu, tự đặt câu hỏi về một
sự kiện, vấn đề, nhân vật lịch sử… chưa được triển khai trong bài thi.
Trên cơ sở nhận thức một số điểm hạn chế khi so sánh mục
tiêu đánh giá và bài thi THPT Quốc gia môn Lịch sử hiện hành, bài viết đặt mục
tiêu tìm kiếm phương ấn đổi mới cách ra đề trắc nghiệm môn Lịch sử dựa trên việc
tham khảo kinh nghiệm thiết kế bài thi môn Lịch sử tại Hàn Quốc.
2. Phân tích loại hình câu hỏi trong đề thi trắc nghiệm đại
học tại Hàn Quốc
Bắt đầu từ năm học 2017, nội dung kiểm tra đánh giá lịch
sử Hàn Quốc tách khỏi bài thi tổng hợp các môn xã hội để hình thành bài thi
riêng biệt, yêu cầu bắt buộc đối với tất cả các thí sinh dự thi tuyển sinh đại
học tại Hàn Quốc (bên cạnh môn ngữ văn, toán, tiếng Anh và ngoại ngữ 2). Đề thi
bao gồm tổng cộng 20 câu hỏi từ lịch sử Hàn Quốc thời kì nguyên thủy cho đến thời
kì hiện đại với tổng số điểm là 50 điểm. Thí sinh được yêu cầu hoàn thành bài
thi trong thời gian 30 phút.
Căn cứ theo văn bản Hướng dẫn học tập lịch sử Hàn Quốc
ban hành bởi Viện Đánh giá Chương trình Giáo dục Hàn Quốc (2017), đề thi lịch sử
được kết cấu theo 10 loại hình cơ bản tương ứng với 10 kỹ năng cần đạt được bao
gồm: ① Nắm
bắt thông tin lịch sử cơ bản; ② Hiểu được khái niệm hoặc thuật ngữ lịch sử quan trọng;
③ Nắm bắt được diễn tiến của
sự kiện lịch sử; ④
Nhận thức về bối cảnh lịch sử; ⑤ So sánh bối cảnh lịch sử các thời kì; ⑥ Tìm kiếm phương pháp
thích hợp và tiến hành hoạt động tham cứu; ⑦ Phân tích nội dung trọng
tâm có trong tư liệu lịch sử; ⑧ Suy luận thông tin lịch sử thông qua phân tích tư liệu;
⑨ Tưởng tượng về bối cảnh
khả thi dựa trên nền tảng tư liệu lịch sử; ⑩ Đưa ra phán đoán về tính
thích hợp của hành vi hoặc chủ trương xuất hiện trong lịch sử.
Trên cơ sở nguồn dữ liệu đề thi tuyển sinh đại học môn Lịch
sử Hàn Quốc trong những năm gần đây, bài viết sẽ tiến hành phân tích cụ thể hơn
về từng loại hình cũng như độ khó trong quá trình đánh giá.
① Nắm
bắt thông tin lịch sử cơ bản: Đánh
giá mức độ hiểu biết về sự thật lịch sử cơ bản hoặc có tầm quan trọng.
② Hiểu được khái niệm hoặc thuật ngữ lịch sử quan trọng: Đánh giá về năng lực hiểu biết về khái niệm hoặc thuật ngữ cơ bản trong chương trình lịch sử.
③ Nắm bắt được diễn tiến của sự kiện lịch sử: Đánh giá năng lực hiểu biết thứ tự về thời gian của các sự kiện lịch sử và nắm bắt tính liên quan về nhân quả của chuỗi sự kiện.
④ Nhận thức về bối cảnh lịch sử: Đánh giá năng lực nhận thức của thí sinh về bối cảnh lịch sử xã hội đương thời thông qua các sử liệu, di vật, di tích.
⑤ So sánh bối cảnh lịch sử các thời kì: Đánh giá về năng lực so sánh về bối cảnh lịch sử của hai thời kì khác nhau trong lịch sử và nắm bắt sự biến đổi giữa hai thời kì đó.
⑥ Tìm kiếm phương pháp thích hợp và tiến hành hoạt động tham cứu: Đánh giá năng lực tìm kiếm tư liệu liên quan hoặc lên kế hoạch cho phương pháp tìm hiểu liên quan đến những câu hỏi quan trọng đến tiến hành hoạt động tham cứu.
⑦ Phân tích nội dung trọng tâm có trong tư liệu lịch sử: Dạng câu hỏi này đánh giá năng lực phân tích bối cảnh lịch sử mà tư liệu hay nội dung trọng tâm của tư liệu xuất hiện.
⑧ Suy luận thông tin lịch sử thông qua phân tích tư liệu: Dạng câu hỏi này đánh giá về năng lực phân tích bối cảnh hoặc sự thay đổi của một thời kì cụ thể xuất hiện trong tư liệu.
⑨ Tưởng tượng về bối cảnh khả thi dựa trên nền tảng tư liệu lịch sử: Đánh giá năng lực tưởng tượng về bối cảnh liên quan đến tư liệu lịch sử hoặc phán đoán xem một tưởng tượng có đúng với bối cảnh lịch sử hay không.
3. Áp dụng xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm về lịch sử Việt Nam
Qua những phân tích ở phần trên, có thể thấy, sự khác biệt
cơ bản về mặt hình thức giữa câu hỏi trắc nghiệm lịch sử giữa Việt Nam và Hàn
Quốc đó là Việt Nam đang tiến hành xây dựng câu hỏi dạng đơn tuyến còn Hàn Quốc
xây dựng câu hỏi dạng phức hợp. Cụ thể, dạng câu hỏi trong bài thi THPT Quốc
gia được tiến hành theo motif cho thông tin về nhân vật/ sự kiện A, yêu cầu chọn
đáp án đúng với bối cảnh, chủ trương/đường lối, nội dung diễn biến, nguyên
nhân/ý nghĩa của A. Trong khi đó, đối với câu hỏi trắc nghiệm trong bài thi đại
học môn Lịch sử Hàn Quốc, câu hỏi thiết kế theo dạng cho thông tin liên quan đến
nhân vật/ sự kiện A → Người học cần thông qua thông tin cho trước xác nhận A là
nhân vật/ sự kiện nào → Tìm kiếm đáp án phù hợp với yêu cầu đề bài về A. Như vậy,
thực chất của dạng câu hỏi phức hợp này là qua một câu hỏi có thể đồng thời kiểm
tra ít nhất hai dữ kiện. Điều này không chỉ giúp nâng cao tính phân loại học
sinh của câu hỏi mà còn có thể hạn chế việc lựa chọn đáp án theo kiểu may rủi của
học sinh. Bên cạnh đó, hình thức ra đề trên còn có ưu điểm khi khai thác được
lượng dữ liệu quan trọng mà bài thi THPT Quốc gia đang bỏ sót đó là sử liệu
cùng hệ thống tư liệu thị giác khác như biểu đồ, hình ảnh, bảng biểu,
timeline,… và đặc biệt đáng chú ý là dạng câu hỏi yêu cầu xây dựng kế hoạch tìm
hiểu lịch sử.
Dựa trên kinh nghiệm mô hình bài thi tuyển sinh đại học
môn Lịch sử tại Hàn Quốc, bài viết đã tiến hành xây dựng một số câu hỏi mẫu cho
bài thi lịch sử Việt Nam (tham khảo phần phụ lục của bài viết). Để đánh giá về
tính khả thi của phương án ra đề trắc nghiệm này, bài viết sẽ sử dụng khung
phân tích SWOT[2] để
tìm hiểu cụ thể hơn về từng khía cạnh của vấn đề.
|
Điểm mạnh |
Điểm yếu |
|
(1) Hình thức trình bày trực quan, sinh động, dễ thu
hút sự quan tâm của người học. (2) Bảo lưu tính khách quan của kiểm tra đánh giá theo
hình thức trắc nghiệm. (3) Mở rộng việc khai thác tư liệu ngoài sách giáo khoa,
học sinh có thể tiếp xúc trực tiếp với nguồn tư liệu lịch sử. (4) Hạn chế được vấn đề trùng lặp về nội dung câu hỏi
qua các năm từ đó giảm thiểu việc học gạo, học tủ. |
(1) Cần đầu tư thời gian và công sức để xây dựng ngân
hàng đề thi. (2) Hình thức đánh giá mới, chưa phổ biến tại nhà trường
phổ thông. |
|
Cơ hội |
Thách thức |
|
(1) Phát triển kỹ năng phân tích, đánh giá tư liệu lịch
sử cho học sinh. (2) Phát triển kỹ năng xây dựng kế hoạch, dự án tìm hiểu
về lịch sử. (3) Phát triển tư duy dạy – học tích hợp liên môn theo
định hướng chung. |
(1) Phạm vi đánh giá tương đối rộng, đòi hỏi tư duy phức
hợp ở người học. (2) Trong một số trường hợp, việc đổi mới phương án thi
cần thi kèm đổi mới phương pháp dạy và học trong nhà trường. |
Trên cơ sở những phân tích khái quát trên, có thể thấy rõ
những ưu điểm trong cách ra đề này trên cả hai phương diện hình thức và nội dung.
Về mặt hình thức, đề thi khai thác tốt các yếu tố thuộc về thị giác bao gồm cả
thiết kế đề thi cho đến các sử liệu thị giác (hình ảnh, biểu đồ,…). Việc bổ
sung phương pháp học tập – đánh giá có sử dụng các yếu tố thị giác như trên góp
phần thúc đẩy việc tiếp nhận kiến thức một cách đa dạng và đẩy mạnh tư duy ở
bán cầu não phải ở một môn học mà kỹ năng thính giác (nghe giảng) và tư duy bằng
bán cầu não trái chiếm ưu thế như lịch sử[3]. Điều này giúp đa dạng hóa
phương pháp học tập cho từng đối tượng người học dựa trên lý thuyết trí thông
minh đa dạng của Howard Gardner. Hình thức ra đề sử dụng hình ảnh minh họa trực
quan và các sử liệu dạng bảng biểu, hình ảnh đang là xu hướng được sử dụng rộng
rãi tại nhiều nước phát triển trong đó có Nhật Bản và Hàn Quốc[4].
Về cách đặt vấn đề, tính phức hợp của phương pháp ra đề
còn thể hiện ở điểm, so với cách hỏi truyền thống về nguyên nhân/ diễn biến/ ý
nghĩa/ vai trò/ tác động của sự kiện/ nhân vật X sau đó đưa ra 4 phương án trả
lời, thí sinh cần phải trải qua ít nhất hai bước tư duy, đầu tiên là dựa trên
những dữ kiện cho trước, xác định được nhân vật/ sự kiện X sau đó mới liên hệ
và xác định các đặc điểm gắn với nhân vật/ sự kiện đó. Ví dụ trong câu hỏi minh
hoạt cho dạng ④ học sinh cần xác nhận được đây là nội dung của văn bản nào (Lời kêu gọi
toàn quốc kháng chiến – một văn bản quan trọng trong chương trình phổ
thông) sau đó mới liên hệ đến bối cảnh để tìm ra đáp án thích hợp.
Bên cạnh đó, về mặt nội dung, phương pháp này mở ra cơ hội
áp dụng tích hợp nguồn dữ liệu từ các nguồn văn học (tác phẩm cùng/về thời kì lịch
sử) và địa lý (bản đồ, lược đồ), đáp ứng ba nguyên tắc tích hợp – hợp tác – tổng
hợp của việc dạy học tích hợp liên môn[5] mà giáo dục Việt Nam đang
hướng tới. Đồng thời, hệ thống câu hỏi phức hợp có triển vọng khả quan trong việc
nâng cao khả năng tiếp cận và phân tích tư liệu lịch sử cho học sinh từ đó giúp
hình thành và phát triển tư duy khoa học lịch sử. Điều này phản ánh mối quan hệ
hữu cơ gắn bó chặt chẽ giữa khoa học lịch sử và giáo dục lịch sử, điều cần hướng
đến trong quá trình dạy và học tại trường phổ thông.
Tuy nhiên, như đã chỉ rõ trong phần điểm yếu và thách thức,
dạng câu hỏi phức hợp vẫn còn mới lạ trong thực tiễn giáo dục phổ thông tại Việt
Nam, do vậy nếu như có thể áp dụng trong thời gian tới cần tiến hành nghiên cứu
thử nghiệm, xây dựng bộ câu hỏi cho ngân hàng đề thi và tiến hành thực nghiệm
trong nhà trường.
4. Kết luận và kiến nghị
Trên cơ sở tiến hành khảo cứu và phân tích hướng dẫn cách
ra đề thi đại học môn Lịch sử và đề thi thực tế môn lịch sử giai đoạn 2017 –
2020 tại Hàn Quốc, bài viết đã áp dụng và xây dựng một số dạng câu hỏi trắc
nghiệm tương ứng với nội dung môn học lịch sử Việt Nam. Bài viết cũng đã đánh
giá khái quát về điểm mạnh, hạn chế, cơ hội cũng như thách thức của phương pháp
ra đề trắc nghiệm theo dạng câu hỏi phức hợp. Trên cơ sở đó, có thể thấy, đây
là phương án có tính khả thi đồng thời mang lại nhiều triển vọng trong việc
phát triển kỹ năng đặc biệt là tư duy phân tích sử liệu cho học sinh giúp gắn
bó chặt chẽ tư duy khoa học lịch sử với giáo dục lịch sử trên ghế nhà trường.
Trong những hướng nghiên cứu tiếp theo, cần tiếp tục mở rộng việc xây dựng hệ
thống cơ sở dữ liệu về đề thi và bố sung thêm các nghiên cứu mang tính thực
nghiệm để thu thập ý kiến đánh giá từ phía người dạy và người học.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo). Hà Nội
Đoàn Văn Điều (2016). “Tương quan giữa bán cầu não chiếm ưu thế - Kiểu học tập với kết quả học tập”. Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm TPHCM, số 1 (79), tr.16-24.
Đỗ Hương Trà (2015). “Nghiên cứu dạy học tích hợp liên môn: những yêu cầu đặt ra trong việc xây dựng, lựa chọn nội dung và tổ chức dạy học”. Tạp chí Khoa học ĐHQG Hà Nội: Nghiên cứu Giáo dục, tập 31, số 1 (2015). tr.44-51.
Nguyễn Quốc Vương (2016). “Những đề thi trắc nghiệm môn Lịch sử ở Nhật Bản”. Báo điện tử Vietnamnet. Truy cập ngày 15/6/2021. https://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/khoa-hoc/de-thi-trac-nghiem-mon-lich-su-o-nhat-ban-duoc-thiet-ke-nhu-the-nao-328873.html
Viện Đánh giá Chương trình Giáo dục Hàn Quốc (2017). Đề thi Đại học môn Lịch sử năm học 2017. Truy cập ngày 1/6/2021. https://www.kice.re.kr/
Viện Đánh giá Chương trình Giáo dục Hàn Quốc (2017). Hướng dẫn học tập môn Lịch sử Hàn Quốc cho bài thi đánh giá năng lực vào đại học năm học 2018 qua tìm hiểu các dạng bài. Viện Đánh giá Chương trình Giáo dục Hàn Quốc xuất bản.
Viện Đánh giá Chương trình Giáo dục Hàn Quốc (2018). Đề thi Đại học môn Lịch sử năm học 2018. Truy cập ngày 1/6/2021. https://www.kice.re.kr/
Viện Đánh giá Chương trình Giáo dục Hàn Quốc (2019). Đề thi Đại học môn Lịch sử năm học 2019. Truy cập ngày 1/6/2021. https://www.kice.re.kr/
Viện Đánh giá Chương trình Giáo dục Hàn Quốc (2020). Đề thi Đại học môn Lịch sử năm học 2020. Truy cập ngày 1/6/2021. https://www.kice.re.kr/
INNOVATION IN METHOD OF ISSUING
HISTORY MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS (COMPLEX MULTIPLE CHOICE FORMAT APPLICATION
FROM KOREA EXPERIENCE)
Abstract: From
2017 to now, the National High School History Exam has been combined into the
combination of Social subjects (including History, Geography and Civic
Education) in the form of Multiple-choice questions. Compared to the
traditional essay form, multiple-choice format has many advantages such as:
saving time and cost of implementation, improving objectivity and accuracy in
the marking process, candidates can check and estimate the score after the
test. However, there are also many opinions that the multiple-choice format has
disadvantages in limiting students' thinking ability and makes it difficult to
assess student capacity objectively. Besides, the questions in the test bank
system are also frequently repeated. On the basis of the researching method,
referencing the experience of issuing History multiple-choice questions in
Korea, the article will present the characteristics of the complex
multiple-choice question type, thereby designing some referencing questions
corresponding to the content of Vietnamese history. Complex multiple-choice question
format that can test multiple historical facts in the one question and use a
wide variety of data/historical sources, this option will contribute to
diversifying the test bank and meet the requirements of integrated teaching in
the context of modern education in our country.
Keywords: Complex questions, History assessment test, Korean
education
<PHỤ LỤC>: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM PHẦN
LỊCH SỬ VIỆT NAM
[1] Bộ
Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số
32/2018/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Hà Nội
[2] Khung
đánh giá SWOT bao gồm có Strengths (Điểm mạnh), Weaknesses (Điểm yếu),
Opporturnities (Cơ hội) và Threats (Thách thức)
[3] Kết
quả khảo sát tham khảo nghiên cứu của Đoàn Văn Điều (2016). “Tương quan giữa
bán cầu não chiếm ưu thế - Kiểu học tập với kết quả học tập”. Tạp chí Khoa học
Đại học Sư phạm TPHCM, số 1 (79), tr.16-24.
[4] Về
cách ra đề thi đại học môn Lịch sử tại Nhật Bản, tham khảo bài viết của Nguyễn
Quốc Vương (2016). “Những đề thi trắc nghiệm môn Lịch sử ở Nhật Bản”. Báo điện
tử Vietnamnet. Truy cập ngày 15/6/2021.
https://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/khoa-hoc/de-thi-trac-nghiem-mon-lich-su-o-nhat-ban-duoc-thiet-ke-nhu-the-nao-328873.html
[5] Tham
khảo: Đỗ Hương Trà (2015). “Nghiên cứu dạy học tích hợp liên môn: những yêu cầu
đặt ra trong việc xây dựng, lựa chọn nội dung và tổ chức dạy học”. Tạp chí
Khoa học ĐHQG Hà Nội: Nghiên cứu Giáo dục, tập 31, số 1 (2015). tr.44-51.
